عزت نفس چیست؟ راههای افزایش عزت نفس کدامند؟
عزت نفس یک صدای درونیست که به شما میگوید«خودت باش». زمانی که با مشکلات دست و پنجه نرم میکنید به شما قدرت میدهد و در لحظه ای که به اهدافتان فکر میکنید به شما الهام میکند«اره! تو میتونی». وقتی برای بارها و بارها شکست میخورید این عزت نفس است شما را از زمین بلند میکند و در گوشتان زمزمه میکند«با تجربیات بیشتر به راهت ادامه بده»
اما نبود عزت نفس شما را به فردی ضعیف تبدیل خواهد کرد که حتی به خود اجازه آرزو کردن نیز نمیدهد. باعث میشود مدام درباره خودتان و آینده تان تردید داشته باشید و فکر کنید بین دیگران در این جهان جایگاهی ندارید.
عزت نفس مبحثی ست که تعاریف و نظریه های زیادی درباره آن در کتب روانشناسی وجود دارد و اغلب به صورت اشتباه با اعتماد به نفس در یک معنا به کار برده میشود؛ اما مفهوم عزت نفس بسیار عمیق تر و گسترده تر از مفهوم اعتماد به نفس است. شما ممکن است در یک کار مهارتی نداشته باشید اما همیشه ادایش را دربیاورید و دیگران فکر کنند که شما آدم کاردانی هستیدو اعتماد به نفستان بالا برود، ولی خودتان میدانید حقیقت این نیست و عزت نفس ندارید.
چه چیزی باعث شده تعاریف متعددی از عزت نفس بیان شود؟
تا کمتر از نیم قرن پیش محققان عزت نفس را قضاوت کلی فرد نسبت به خودش میدانستند ولی با گسترده تر شدن مطالعات مشخص شد افراد در سنین مختلف از جنبه های متفاوتی خود را ارزیابی میکنند. این جنبه ها میتوانند اجتماعی، جسمی، خانوادگی، تحصیلی و کلی باشند. برای درک بهتر هر کدام از جنبه ها توضیح مختصری را ارائه میکنیم.
- عزت نفس اجتماعی: زمانی که فرد در اجتماع هم نوعانش ظاهر میشود احساسات و افکار مختلفی او را در بر میگیرند. آیا دیگران او را دوست خواهندداشت؟ عقاید او در جامعه مورد قبول خواهد بود؟ به شخصیت او احترام میگذارند؟ در ارتباط با افراد موفق و راضی است؟ فردی که نیازهایش دربُعد اجتماعیِ عزت نفس ارضا شده باشند، از خود در این جنبه احساس رضایت خواهدکرد.
- عزت نفس تحصیلی: فرد در هر سنی که مشغول به تحصیل باشد یک ارزیابی از خود به عنوان دانش آموز دارد. این ارزیابی فقط مربوط به نمرات و موفقیت درسی نیست؛ این بُعد میتواند مهارت تصمیم گیری، دفاع از خود، محبوبیت بین دوستان و موارد این چنینی را شامل شود؛ که قطعا رفتار و برخورد خانواده، معلمان و دوستان در شکل گیری این جنبه عزت نفس در فرد بسیار تاثیر گذار است.
- عزت نفس جسمانی: دیدگاه فرد نسبت به ظاهر، جسم و توانایی های جسمی خود است. عزت نفس در این زمینه بنابر احساس رضایت فرد از وضعیت جسمانی و ظاهری خود شکل میگیرد. در این بُعد از عزت نفس خانمها معمولاً نگران ظاهر و آقایان بیشتر نگران توانایی های جسمانی خود هستند. بر این اساس، بعضاً ضعف جسمی و یا نواقص ظاهری اثر منفی بر عزت نفس افراد خواهد گذاشت.
- عزت نفس کلی: یک ارزیابی جامع از خصوصیات خود فرد است که شامل احساساتی از قبیل اینکه ( من انسان خوبی هستم ) ( من در زندگی موفق هستم ) میشود.
نظریه عزت نفس
یک نظریه پرطرفدار و محبوب در مبحث عزت نفس، نظریه کریستوفر مراک است که عزت نفس را ترکیبی از دو عامل میداند : احساس شایستگی و احساس ارزشمندی
ناتانیل براند نیز در کتاب خود در تایید این نظریه نوشته است: “عزت نفس دو جنبه مرتبط به هم دارد: احساس کارآمدی شخصی و احساس ارزش شخصی. عزت نفس ترکیبی است از اعتماد به نفس و احترام به خود. عزت نفس یعنی اعتقاد داشتن فرد به این که توانایی ها و شایستگی های لازم برای زندگی را داراست و لیاقت زندکی کردن را دارد.
شایستگی و ارزشمندی دو عامل عزت نفس
شایستگی یعنی شما تا چه حد از مهارت هایی که برای موفقیت در حیطه ای که برایتان مهم است،برخوردارید. این به این معنی نیست که در همه زمینه ها احساس موفقیت کنید یا مثلا همیشه احساس شایستگی کنید. این باور زمانی اهمیت دارد که در زمینه مورد علاقه تان بررسی شود. به طور مثال اگر بتوانید به خوبی یک وسیله برقی را تعمیر کنید، یک مهارت دارید ولی اگر مهارت مورد علاقه شما نواختن پیانو باشد تعمیر موفقیت آمیز آن وسیله برقی تاثیر مثبتی روی عزت نفس شما نخواهد داشت. همینطور وقتی به درجه علمی بالایی در رشته تحصیلیتان برسید اما رسیدن به این درجه برایتان اهمیت نداشته باشد، بعید است باعث افزایش عزت نفستان شود.
حال دومین عامل یعنی ارزشمندی را بررسی میکنیم. برای اینکه در این مبحث خود را ارزیابی کنید باید دو سوال از خودتان بپرسید:
- ارزشهای شما چه چیزهایی هستند؟
- رفتار و فعالیتهای روزانه شما با ارزشهایتان منطبق است؟
وقتی به این سوالها پاسخ دهید میفهمید چه ارزیابی ای از خود دارید و آیا خود را به اندازه کافی خوب میدانید؟ آیا شخصیتتان را دوست دارید و برایش احترام قائلید؟
وقتی این دو عامل، یعنی شایستگی و ارزشمندی را در وجود خودتان یافتید درک میکنید که صرفاً داشتن حس خوب به خودتان عزت نفس نیست و همچنین اعمالتان باید به کارهای سازنده منتهی شوند. اگر انسان نتواند بین این دو عنصر تعادل ایجاد کند و بیش از حد احساس ارزشمندی داشته باشد حتماً دچار خودشیفتگی و خود برتر بینی خواهد شد.
راههای افزایش عزت نفس
حالا که مفهوم عزت نفس را بهتر و دقیق تر میدانید، میتوانید خیلی موثرتر برای افزایش عزت نفس خودتان عمل کنید. در ادامه به چند نکته که در این راه به شما کمک میکند اشاره میکنیم.
- درباره خودتان مثبت فکر کنید.
“اگر به دنبال کسی میگردید که شما را نجات دهد فقط کافیست به آینه نگاه کنید” این جمله قدیمی به قدری گویا و دقیق است که نیمی از راه را به شما نشان میدهد. خودتان تنها کسی هستید که میتوانید عزت نفستان را رشد دهید و به خودتان انگیزه بدهید. به چیزهای خوب زندگیتان فکر کنید و به تفکر مثبت داشتن عادت کنید.
- برای خود هدف تعیین کنید
هدف گذاری در شما حس حرکت و پیشرفت ایجاد میکند و باعث میشود به خودتان احساس بهتری داشته باشید. هدف گذاری شما را به سوی موفقیت سوق میدهد و همان قدر که موفقیتهای بیشتری کسب میکنید همان قدر عزت نفس قویتری خواهید داشت. هدف داشتن حس غرور و شایستگی را در شما به حس ارزشمندی تبدیل میکند پس از همه فرصتها برای هدف گذاری آینده استقبال کنید.
- به یاد داشته باشید؛ هیچ انسانی کامل نیست
زیاد به خودتان سخت نگیرید، انسان جایزالخطاست و تا زمانی که از خطاهایتان درس بگیرید مرتکب شدن آنها اشکالی ندارد. روی ویژگیهای خوب خودتان تمرکز کنید و فراموش کنید دیگران چه نظری درباره شما دارند. با این کار به دنیا ثابت خواهیدکرد که به نفستان اطمینان دارید و نه تنها کاستی هایتان جبران میشود، بلکه به توانایی ها و خوبی هایتان افزوده میشود.
- به موفقیت هایتان افتخار کنید
وقتی کار خوبی کردید و یا به موفقیتی رسیدید خودتان را تشویق کنید. منتظر نباشید کسی به شما آفرین بگوید، خودتان به خودتان بگویید.
- حتما به ارزش هایتان پایبند باشید
وقتی رفتارها و ارزش هایتان در یک راستا باشند عزت نفس شما رشد خواهدکرد. حتی زمانی که در شرایط سخت قرار گرفتید و مجبور به انجام کاری هستید تا جای ممکن سعی کنید به ارزش هایتان وفادار بمانید. با خودتان صادق باشید و با تقلب کردن و ریاکاری عزت نفستان را نابود نکنید.
- از بدنتان مراقبت کنید.
فعالیت هایی که سلامت عمومی شما را ارتقا بدهند باعث میشوند حس بهتری به زندگی داشته باشید و کنترل بیشتری روی زندگیتان داشته باشید. احساس مثبتی که با فعالیتهای جسمانی جذب میکنید در تمام حیطه های زندگیتان اثر میکند.
هدف از ارتقای عزت نفس این است که هم حال خودتان را خوب کنید و هم از دیگران احترام و حمایت دریافت کنید؛ که این زیباترین و ارزشمند ترین تصویر در هستی است که تمام مخلوقات باید تجربه کنند.
دوستدار شما : محمدرضا عبداللهی
پاسخی بگذارید